Bossenfeuilleton

In juni 2020 ben ik bij toeval betrokken geraakt bij de opzet van de Bossenstrategie, een nieuw beleidsplan voor het Nederlandse bos van het ministerie van LNV. Dat is beschreven bij de inleiding van de pagina ‘Bossen’. Deze blogpagina is daarvan een vervolg. Ik volg hier kritisch de ontwikkelingen in het Nederlandse bosbeheer en -beleid en geef mijn eigen bijdragen aan de discussie. De nieuwste berichten staan bovenaan.

I8 december. Brief aan de Kamercommissie LNV
De behandeling van de nota ‘Bos voor de toekomst’ in de Tweede Kamer staat gepland op 10 januari. Al weken loop ik te broeden op een plan om niet alleen de inhoud, maar ook de gevolgde procedure voor het vervaardigen van deze nota aan de kaak te stellen. Met de feestdagen voor de deur begint de tijd te dringen.
Het opstellen van de rapporten die aan deze nota ten grondslag liggen, is gegund aan organisaties en deskundigen die actief bij bosbouw betrokken zijn en nauwe banden hebben met de opdrachtgever, het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit. De opstellers van het rapport hebben een technocratische inslag met een maakbaar bos als uitgangspunt en ze hebben belang bij intensief bosbeheer en veel onderzoek. Maatregelen die de belastingbetaler veel geld kosten en de makers van het rapport veel geld opleveren. De talloze proteststemmen uit de samenleving zijn bij het opstellen van dit rapport niet aan het woord gekomen. Ook deskundigen die een meer natuurvolgend bosbeheer voorstaan zijn niet gehoord.
Lobbyen voor geld. Daar draait het vaak om bij nieuw beleid. In dit geval hoeft er niet eens gelobbyd te worden, want de bosbouwlobby is door de minister uitgenodigd om zelf het gewenste beleid voor bossen te formuleren. Dat riekt onfris.
Vandaag is de kogel door de kerk. Ik heb na het raadplegen van een paar collega’s op persoonlijke titel een brief gestuurd aan de leden van de Kamercommissie voor Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit, met afschriften naar Provinciale Staten van alle provincies omdat ze mede verantwoordelijk zijn voor het nieuwe bosbeleid. In die brief wijs ik op tekortkomingen in de procedure en op het bestaan van alternatieven. Aan het einde verzoek ik de Tweede Kamer om de nota ‘Bos voor de toekomst’ niet te behandelen voordat andere belanghebbenden zijn geconsulteerd en er serieus alternatieven zijn onderzocht.
De tekst van mijn brief aan de Kamercommissie LNV wordt hieronder integraal weergegeven. Hij is ook opgenomen in de subpagina ‘Publicaties over bossen’ op deze website en kan daar desgewenst worden gedownload en verspreid. Graag zelfs!

————————————————————————————————————————–

Aan de griffier van de Vaste Kamercommissie voor Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit t.a.v. mw. C. Mulder
Onderwerp: Brief over de procedure aangaande de Nota ‘Bos voor de toekomst’.

Datum: 8 december 2020

Geachte mw. Mulder,

Ik verzoek u deze brief met de bijlagen door te geleiden aan alle leden van bovengenoemde Kamercommissie.

———————————————————————————————————————

Geachte leden van de Vaste Kamercommissie LNV,

Binnenkort moet de Tweede Kamer een besluit nemen over de nota ‘Bos voor de toekomst’, zoals de minister die recent aan u heeft voorgelegd. Er is in de vergadering van 9 juni j.l. van uw commissie enige twijfel ontstaan over sommige aspecten van de voorloper van deze nota, de Bossenstrategie, zoals de wenselijkheid van vlaktekap voor de biodiversiteit. Dit leidde onder meer tot de motie Beckerman – Smeulders, waarin de minister wordt gevraagd onderzoek te laten doen naar de ecologische effecten van vlaktekap op de kwaliteit van bosecosystemen. Via deze vraag ben ik als bosecoloog bij de discussie over genoemde nota betrokken geraakt.
Als onafhankelijk onderzoeker ben ik geschokt en verontrust over wat ik in deze nota en de onderliggende rapporten aantref. Ingaan op al mijn inhoudelijke bezwaren voert hier te ver. In drie toegevoegde bijlagen is een deel van deze bezwaren nader uitgewerkt. In deze brief wil ik vooral ingaan op de wijze waarop genoemde visie tot stand is gekomen. Daarbij zijn procedures gevolgd die mijns inziens in een democratisch bestel ontoelaatbaar zijn.
De opdracht voor de voorbereiding van deze nota is door de minister gegund aan de Bosgroepen, een organisatie die veel beheerwerkzaamheden uitvoert voor boseigenaren en veel opdrachten van het Ministerie ontvangt. Zij heeft er belang bij dat deze werkzaamheden voortgang vinden en, zo mogelijk, in omvang toenemen. Meer werk betekent voor hen immers meer geld, meer mensen en meer invloed. De Bosgroepen hebben geen enkel belang bij voorstellen om de relatief jonge Nederlandse bossen zoveel mogelijk met rust te laten, zoals sommige andere groeperingen en bosdeskundigen bepleiten, waaronder ondergetekende. Deze deskundigen staan dezelfde hoofddoelen voor als genoemde nota, namelijk tegengaan van klimaatverandering en vergroting van de biodiversiteit.
Ik herinner u er voorts aan dat de behoefte aan een beleidsvisie op Nederlandse bossen mede is ontstaan uit maatschappelijke onvrede over de vele brute, technische ingrepen in bossen in de laatste jaren en over de voortschrijdende ontbossing. De personen en groeperingen die aan hun zorgen uiting gaven, zijn op geen enkele wijze betrokken bij het tot stand komen van deze nota of naderhand gehoord. Aan hun bezwaren wordt in de nota niet tegemoet gekomen. Er wordt in de nota weliswaar uitbreiding van het bosareaal in het vooruitzicht gesteld, maar het duurt vele decennia voordat nieuw aangeplante bossen de beleving van de gekapte oude bossen kunnen vervangen. Bovendien zullen nieuwe bossen weinig bijdragen aan de biodiversiteit omdat ze zijn gepland op stikstof- en fosfaatrijke landbouwgronden en vooral brandnetels zullen voortbrengen. Ondertussen gaat de kap van bestaande waardevolle bossen de komende jaren nog steeds door. Hoe is dit mogelijk?
De nota schiet dus volledig haar doel voorbij en als deze ongewijzigd door de Kamer aanvaard wordt, zal de implementatie ervan de komende jaren ongetwijfeld tot steeds heviger maatschappelijk verzet leiden. Oude, ongerepte bossen hebben een grote belevingswaarde en zijn voor recreanten en natuurliefhebbers zeer waardevol, een uiterst belangrijke zaak voor het fysieke en psychische welbevinden van de bevolking in verstedelijkt Nederland en economisch vele malen belangrijker dan de nationale houtoogst. Hieraan wordt in ‘Bos voor de toekomst’ nauwelijks aandacht besteed.
Zoals aangegeven, is er in ons land een groep bosdeskundigen met een andere visie op bosbeleid, waarbij het zelfregulerende vermogen van bossen centraal staat en bosbeheer natuurvolgend is in plaats van sturend. Deze visie levert mooier bos op met een grotere biodiversiteit, een betere klimaatbuffering en een hogere belevingswaarde tegen een fractie van de kosten van het nu voorgestelde programma. Tot deze groep horen o.a. dr. C. F. van Beusekom, voormalig directeur van Staatsbosbeheer, dr. ir. J. H. Kuper, voormalig houtvester van Kroondomein Het Loo, en ondergetekende. Zij zijn niet bij de gedachtevorming over het nieuwe bosbeleid betrokken. Genoemde vakmensen proberen alsnog het beleid op enkele punten bij te sturen, o.a. wat betreft de omstreden toepassing van vlaktekap. Het ongenoegen beperkt zich echter niet tot bepaalde onderdelen. U moet zich realiseren dat het gaat om diametraal tegengestelde visies op het Nederlandse bos.
De nota ‘Bos voor de toekomst’ is een schoolvoorbeeld van een kokervisie, waarin de mening van grote delen van de bevolking en van een aantal deskundigen wordt genegeerd. De gevolgde procedure is onzorgvuldig en de inhoud van de nota ‘Bos voor de toekomst’ is bij gevolg eenzijdig en van inferieure kwaliteit, zoals onder meer zal blijken uit het rapport dat de Stichting NatuurAlert u zal aanbieden over de gevolgen van vlaktekap.
Als deze procedure in andere landen zou plaats vinden, zouden we al spoedig spreken van corruptie. Stelt u zich eens voor dat de Braziliaanse regering opdracht zou geven aan houtkapmaatschappijen om een pre-advies te schrijven over de duurzame toekomst van het Amazonewoud. U zou daar vermoedelijk tenminste een gevoel van onbehagen bij krijgen. Een vergelijkbare situatie doet zich nu voor in Nederland.

Ik verzoek u, leden van de Vaste Kamercommissie LNV, dan ook dringend om:
(1) de minister te vragen om een complete herziening van de nota Bos voor de toekomst, waarbij ook andere partijen dan particuliere boseigenaren en Staatsbosbeheer een gelijkwaardige inbreng kunnen hebben, zoals kritische groepen uit de samenleving en deskundigen met een andere, meer onafhankelijke, visie op bossen,
(2) de Kamerbehandeling van de Nota uit te stellen totdat deze revisie is voltooid.

Zo voorkomt u dat wellicht over een paar jaar een parlementaire onderzoekcommissie belast gaat worden met de vraag wat er in 2021 is mis gegaan is bij het formuleren en implementeren van het Nederlandse bosbeleid.

Tot nadere toelichting ben ik desgewenst gaarne bereid.

Met vriendelijke groeten,

Eef Arnolds

Dr. E.J.M. Arnolds, voormalig hoofddocent bosecologie aan de Universiteit van Wageningen en voormalig directeur van het Biologisch Station te Wijster.

eefarnolds@hetnet.nl website: https://schepping.org/

Bijlagen:

E. Arnolds. 2020. Zien wij door het bomen het bos nog wel? De Levende Natuur 121: 224-227.
E. Arnolds. 2020. Kanttekeningen bij het concept-rapport Revitalisering van Nederlandse bossen. Notitie voor de stuurgroep Bossenstrategie. 11 pp.
E. Arnolds. 2020. Natuurbos in staat van verwarring. Blog notitie. 2 pp.

————————————————————————————————————————–

3 december. Weetjes over het Nederlandse bos

Ik was van plan om een petitie te starten tegen het huidige en voorgenomen bosbeleid in de hoop zo voldoende steun te vinden om het tij te keren. Dat hoeft echter niet meer, want Joke Volkers van het Landelijk Netwerk Bossen- en Bomenbescherming laat me desgewenst weten dat er al zo’n initiatief bestaat: https://beternatuurbeleid.petities.nl/. Ik sluit me daar graag bij aan en wil iedere bosleifhebber oproepen om deze petitie te ondertekenen.
Als achtergrondinformatie van een petitie had ik een A4-tje opgesteld met puntsgewijs een aantal weetjes over Nederlandse bossen, bosbeheer en bosbeleid. Het valt me op dat slechts weinig mensen kennis hebben van de staat en status van Nederlandse bossen en van wat zich daar allemaal afspeelt. Ook bij groeperingen die zich inzetten voor behoud van onze bossen is de achtergrondkennis vaak beperkt. Zij signaleren allerlei misstanden in de praktijk en reageren daar op vanuit hun betrokkenheid bij bomen en bossen. Het zijn reacties vanuit het gevoel, vanuit het hart. Daar is niets mis mee. Integendeel, het is geweldig dat die liefde voor bossen en bomen leeft onder veel mensen. Maar in onze kennismaatschappij wordt je als bosliefhebber dan al gauw afgebluft door ‘deskundigen’ die zogenaamd alles over bossen weten.
Inderdaad: kennis is macht. Het viel me niet mee om kennis over bossen te verwerven, want de informatie staat wijd verspreid en is vaak gekleurd door eigenbelang, zoals de houtindustrie. Het is lastig het kaf van het koren te scheiden. Het resultaat van mijn zoektocht naar bosweetjes wordt hieronder weergegeven. Het staat ook in de subpagina ‘Publicaties’ en kan daar worden gedownload.
Aarzel niet om deze informatie over bossen te verspreiden onder familie, bekenden, facebookgroepen en groen getinte organisaties. Het is echt: Alle hens aan dek!

—————————————————————————————————————

2 december. Centenkwestie

Vanuit het Landelijk Netwerk Bossen- en Bomenbescherming krijg ik het afschrift van een nieuwe brief van hen aan de Kamercommissie van LNV, deze keer over de onzekere financiering en uitvoering van de Bossenstrategie en de gevolgen voor bestaande bossen. Hoewel in de nota ‘Bos van de toekomst’ tot 2020 1,5 miljard euro (!) voor nieuwe en oude bossen wort uitgetrokken, wordt er door de opstellers van de nota nog steeds om meer geld gebedeld. Dan weet je wel uit welke hoek de wind waait.
Ik neem de brief hier ter informatie van de lezers weer integraal over.

—————————————————————————————————————–

Goedemiddag commissieleden,

In de bijlage vindt u de letterlijke tekst die ik heb uitgewerkt van de sneakpreview van de Bossenstrategie. Als je het verhaal hoort lijkt het prachtig en geweldige ambitieus. Als je de tekst leest en op je in laat werken, dan word je echt niet blij. In de 17 minuten die dit duurt, komt 11 keer naar voren dat er geen geld is en eigenlijk ook nog geen grond (zie hieronder op een rij). Dus er wordt een heel groot voorschot genomen op iets wat misschien ooit gaat gebeuren, maar wel ten koste van onze bossen NU. Stop de Bossenstrategie!

Met hartelijke groet Joke Volkers

Want wat is er nou concreet? (letterlijke tekst gebruikt uit de presentatie):s.

Dat er geen geld beschikbaar is voor de plannen in de Bossenstrategie!
Dat het zoeken naar geld ook een grote uitdaging is
Nadrukkelijk gezegd wordt dat het niet zo is dat “we morgen allerlei Plannen kunnen gaan uitvoeren, omdat er al geld beschikbaar is”
Dat vitaal bos echt een grote opgave is, die begint nu pas eigenlijk in beeld te komen en qua financiering dat een moeilijk punt is.
Het gaat over de periode tot 2050 als je al die maatregelen zou willen uitvoeren is daar fors geld voor nodig.
Geld zoeken in programma natuur en in corona tijd wordt een uitdaging een deel kan worden gezocht via bijvoorbeeld koolstofcertificaten. Er komt een markt om koolstofcertificaten dat is ook iets wat in ontwikkeling is. We zien wel kansen om zeker bij bosuitbreiding maar ook in de kwaliteit van bos om dat ten dele vanuit de CO2 certificaten te financieren.
Een deel gaan we ook agenderen binnen het programma natuur het wordt daarin zoeken en afwegen ten opzichte van andere doelen dat geld wat in dat programma natuur zit zal ten dele ook moeten worden ingezet voor de ambities uit de bossenstrategie.
In omgevingsvisie voor gemeenten en provincie wordt geregeld dat bosuitbreiding wordt gekoppeld aan woningbouw. We willen een stimulans geven aan allerlei boomplant acties die er zijn in het hele land en ook aan de nationale boomfeestdag. Daar gaan we ook op zoek naar financiering
Dus de Nationale Bossenstrategie blijft toch een beetje op hoofdlijnen, schept ook condities, we gaan op zoek naar financiering en de provinciale strategie is als het goed is een uitwerking van de landelijke strategie.
Windbossen, dus op het moment dat we bijvoorbeeld nieuwe windparken gaan realiseren zou je misschien via een deel van de opbrengst ook bosuitbreiding realiseren. Dus het wordt echt op zoek naar dit soort functie combinaties om dit voor elkaar te kunnen krijgen
Zaak de komende decennia in Nederland op zoek te gaan naar meervoudige ruimte. Bosuitbreiding koppelen aan transitie van het landelijk gebied. De budgetten in Nederland worden nog steeds sectoraal gestuurd, dus dat is een zoektocht naar geld om daar integratie in aan te brengen.
Agroforestry: Er gaat een ambitie rond van 25.000 hectare op lange termijn maar dat is ook zo’n ontwikkeling die helemaal aan het begin staat.

26 november 2020. Natuurbos in staat van verwarring
Natuurbossen worden sinds jaar en dag omschreven als bossen waarin menselijke invloed afwezig of minimaal is. In zulke bossen vindt geen beheer plaats, dus geen houtkap of verwijdering van dood hout. Het gevolg is dat natuurlijke processen hun gang kunnen gaan. Bomen groeien op, concurreren met elkaar om licht en ruimte, raken in verval en sterven geleidelijk af. Alle dode hout blijft liggen op de bosbodem en wordt geleidelijk omgezet in humus. Oude natuurbossen zijn te herkennen aan de grote hoeveelheid dood hout in alle maten en soorten. Ze beginnen dan op ongerepte oerbossen te lijken. Het betreden ervan is een indrukwekkende ervaring. Maar zulke sprookjesbossen zijn wèl een eeuw of langer onderweg vanaf het moment dat menselijk ingrijpen is gestaakt.
De term ‘natuurbos’ ontlenen we aan het Duitse begrip ‘Naturwald’. In Duitsland werden eerder dan in Nederland stukken bos gereserveerd voor natuurlijke ontwikkeling. Als het om kleine stukken natuurbos gaat binnen een groot bosgebied spreekt men over ‘Naturwaldzelle’. In Duitsland is 2,8% van het bosareaal Naturwald en men streeft naar uitbreiding. Indrukwekkende voorbeelden nabij de Nederlandse grens zijn het Neuenburger Urwald bij Neuenburg, het Hasbrucher Urwald bij Bremen en de Freeden in het Teutoburgerwald bij Bad Iburg. Ik kan een bezoek aan deze bossen van harte aanbevelen.

‘Naturwaldzelle’ in beukenbos op de Freeden bij Bad Iburg, Duitsland. Langs een wandelroute is een lege schilderijlijst geplaatst om passanten te attenderen op dit natuurbos.

In Nederland hebben we zulke bossen bijna niet. Mede onder invloed van de activiteiten van de beweging Kritisch Bosbeheer en het boek ‘Natuurbos in Nederland, een uitdaging’ door Van der Lans en Poortinga is de overheid in de jaren tachtig van de vorige eeuw begonnen met het instellen van bosreservaten. Dat zijn dus bossen waarin geen beheer meer wordt uitgevoerd. Er liggen over het land verspreid 60 bosreservaten, in grootte variërend tussen 4 en 370 ha. De totale oppervlakte bedraagt 2900 ha, 0,8% van de totale oppervlakte bos. Buiten deze reservaten liggen ook kleine stukken natuurbos. Samen bedraagt het aandeel 1% van onze bossen. De huidige mate van natuurlijkheid in bosreservaten hangt af van het beheer voorafgaand aan de instelling als reservaat. Sommige waren al langere tijd onbeheerd, andere werden voordien benut voor de houtproductie.

Vandaag lees ik in de nota ‘Bos van de toekomst’ dat op dit moment maar liefst 39% van het Nederlandse bos natuurbos is. Even krijg ik het visioen dat Jezus weer is opgestaan en in plaats van vissen natuurbossen op wonderbaarlijke wijze heeft vermenigvuldigd. Ik lees ook dat in natuurbossen beheer niet alleen is toegestaan, maar zelfs noodzakelijk is. Het duizelt me. Onnatuurlijk natuurbos? Hoe zit dat?
Uit genoemde nota blijkt dat bosdeskundigen op enig moment de definitie van natuurbos veranderd hebben. Ik kon er niet achter komen wanneer en door wie. Natuurbos wordt nu omschreven als ‘bos waarin beheer primair gericht is op biodiversiteit’. Dat is een nietszeggende omschrijving, want er is geen goede maatstaf om biodiversiteit te meten en geen instantie die controleert of deze ambitie wordt waargemaakt. Het is bovendien een vrijbrief voor elke vorm van bosbeheer, inclusief kaalkap. Een boseigenaar kan ongestraft een oud bos omzagen omdat kaalkap de biodiversiteit zou vergroten. Op een kapvlakte leven immers andere planten en dieren dan in het aangrenzende bos. Dit oneigenlijke argument voor kaalkap ter vergroting van de biodiversiteit wordt met zoveel woorden genoemd in de Bossenstrategie. Ook kan een beheerder ‘uit natuuroogpunt’ een oud dennenbos rooien en met eikenplantsoen inplanten, en vervolgens met droge ogen beweren dat hij dat doet om de biodiversiteit te bevorderen. Immers, eikenbos kan op den lange duur rijker aan soorten worden dan dennenbos. De term natuurbos biedt geen enkele bescherming aan bestaande bossen. En dat is ook de bedoeling.
De gedaanteverwisseling van natuurbos is boerenbedrog, want de nieuwe definitie zet iedereen op het verkeerde been. Met een aandeel van 39% natuurbos wordt gesuggereerd dat in bijna de helft van onze bossen een natuurlijke ontwikkeling plaatsvindt of wordt gestimuleerd. Daar kan Duitsland met slechts 2,8 % natuurbos niet aan tippen, zo lijkt het.
Het verhaal over natuurbossen in de beleidsnota ‘Bos van de toekomst’ wordt helaas nog veel gekker. Er wordt namelijk ook geschreven: ‘Wij streven naar meer zelfregulerend natuurbos op lange termijn’.
Het traditionele natuurbos zonder menselijke invloed is nu terug van weg geweest, zij het onder een andere naam. Maar dat zal volgens de auteurs pas op de lange termijn mogelijk zijn. Als lezer vraag ik me af: waarom niet meteen? Eenvoudig genoeg, lijkt me; niet meer zagen en het is klaar, net zoals bij reeds ingestelde bosreservaten is gebeurd. We hebben daar ervaring mee en het heeft geen ecologische rampspoed opgeleverd. Integendeel, die bossen zijn er mooier op geworden. Dus waarom niet nú meer bosreservaten?
Maar zo eenvoudig is dat niet, aldus de schrijvers van de nota. Om de bossen klaar te stomen voor hun natuurlijke status is volgens hen decennia lang ‘inleidend en begeleidend beheer’ nodig. Een hoogst merkwaardige bewering. Zonder menselijk ingrijpen weten bossen kennelijk niet meer hoe ze natuurlijk moeten worden. Ik zou zeggen; de waarheid op zijn kop. Natuurlijkheid kan juist uitsluitend ontstaan zonder beheer. Het is onder ecologen en natuurbeheerders algemeen bekend dat geen enkel bos voor zijn voortbestaan beheer nodig heeft. Laat staan natuurbos.

Er volgt een opsomming van een reeks maatregelen die in deze zogenaamde natuurbossen noodzakelijk zouden zijn. Ik zal er enkele noemen:

Menging van boomsoorten, met gebruik making van aan de groeiplaats aangepast, genetisch divers, erkend bosplantsoen
Stimuleren natuurlijke bosverjonging en bosveroudering
Het inbrengen van bomen met ‘rijk’ strooisel
Experimentele toepassing van steenmeel

Nu slaat de schrik me pas goed om het hart. Het is voor iedere natuur- en bosliefhebber een horrorscenario. De consequenties in een notendop: Menging van boomsoorten, dus kappen, grondverstoring, planten, zware machines in het bos. Stimulering bosverjonging: nog meer kappen en nog meer machine zodat er ruimte ontstaat voor ‘natuurlijke’ verjonging. Inbrengen van rijkstrooiselbomen: weer kappen voor de benodigde ruimte, grondbewerking, introductie van gebiedsvreemde bomen. Toepassing van steenmeel: fundamentele, onomkeerbare verandering van de bosbodem met onbekende gevolgen op de lange termijn, maar waarschijnlijk verruiging. Dit alles dus in bestaande bossen, die in ons land feitelijk nog in ontwikkeling verkeren en nog lang niet oud zijn.
Van het programmapunt ‘Stimuleren natuurlijke bosveroudering’ kan ik me trouwens geen voorstelling maken. Hoe kun je bomen of bos in vredesnaam verouderen? Langs natuurlijke nog wel? Het lijkt me meer iets voor de teletijdmachine van professor Barabas uit Suske en Wiske. Of heeft men een groeipil voor bomen uitgevonden? Ik vermoed dat het in de praktijk wel weer zal neerkomen op het kappen in oud bos en dan een paar gevelde bomen laten liggen. Voilà: bosveroudering à la carte.
Heerlijk moet het zijn voor bosbouwers om een bos op een tekentafel te ontwerpen, waarbij bodem, bomen en ondergroei met wiskundige precisie worden gemanipuleerd. Nog leuker moet het zijn om dit kunstmatige bos aan het publiek en de politiek als ‘natuurbos’ te verkopen. Deze technocratische benadering van ‘natuurbossen’ is niet alleen tegennatuurlijk en volksverlakkerij. Het is ook een buitengewoon riskante manier om met onze bestaande bossen om te gaan. Weten bosbouwers echt beter dan het bos zelf welke bomen op een bepaalde groeiplaats thuishoren? Kunnen zij het klimaat over 100 jaar exact voorspellen? Weten zij welke nieuwe ziektes en plagen voor bomen ons boven het hoofd hangen? Gaat hier een stelletje wetenschappers voor god spelen? Levensgevaarlijk!
Voor maatregelen in ‘natuurbos’ wordt tot 2050 een bedrag van 600 miljoen € uitgetrokken. 600 miljoen euro!!!!! Een smak geld voor het produceren van kunstmatige nepbossen.
Terwijl echt natuurbos de eenvoudigste en goedkoopste vorm van natuur is die er bestaat. Gewoon van nu af aan met je handen er vanaf blijven tot tenminste 2050. Kosten 0 €.
Nul euro!!!!! Gegarandeerd.

19 november. Begeleidende brief van de minister aan de kamercommissie LNV
De eigenlijke besluitvorming over nieuw beleid heeft niet zozeer plaats in het parlement, maar tijdens overleg in kleinere kring, de Kamercommissies. Bij een beleidsnota hoort een aanbiedingsbrief. De leden van de Kamercommissie voor Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit kregen zo’n begeleidend schrijven bij de nota ‘Bos voor de toekomst’. Ik heb de inhoud vandaag tot mij genomen. Voor de zekerheid na het ontbijt, voor het geval ik er even onpasselijk van word als van de nota zelf.
In de kamerbrief wordt ingegaan op de moties die kamerleden hebben ingediend. Een van de moties betreft de motie Beckerman/Smulders over ‘onderzoek naar de effecten van vlaktekap op bosecosystemen’. Dat is dus het onderwerp waar ons clubje van NatuurAlert wekenlang met medeweten van het ministerie aan heeft gewerkt voor het opstellen van een onafhankelijk rapport. In de ministeriële brief staat: ‘In de uitvoering kan gebruik worden gemaakt van de onderzoekresultaten en het advies naar ecologische effecten van kapvlakten op ecosystemen dat wordt opgesteld door hoogleraar Bosecologie en Bosbeheer Frits Mohren’.
Over ons rapport wordt met geen woord gerept, terwijl de top van het ministerie had toegezegd dat beide rapporten, na overleg tussen beide partijen, aan de Kamercommissie zullen worden aangeboden. Beetje kinderachtig van de ambtenaren. Maar ons rapport is dan ook afkomstig uit de meest bedreigende sector die er bestaat, namelijk de samenleving.

18 november. De Bossenstrategie is uit!
Na diverse werkdocumenten over beleidsonderdelen heeft de minister van LNV de integrale Bossenstrategie vandaag aan de Tweede Kamer aangeboden onder de titel ‘Bos voor de toekomst’. Wat als eerste opvalt is het wollige spraakgebruik en het vage karakter van de nota. Er zijn veel beleidsvoornemens die nader moeten worden ingevuld na verder overleg met andere partijen, er is onduidelijkheid over de financiering, enzovoorts.
Mitsen en maren spelen vooral een rol bij de door de overheid gewenste forse uitbreiding van het bosareaal, waaraan een groot deel van de nota is gewijd. Nieuw bos is vooral gepland op landbouwgrond, maar er wordt geen enkel concreet nieuw bos genoemd.
Het nieuwe bos moet grotendeels dienen als compensatie voor bos dat de laatste jaren gekapt is, onder meer voor het verwezenlijken van natuurdoelen. Bij bosliefhebbers moet nu toch wel de vlag uit, zou je zeggen. De lezer wordt hier echter om de tuin geleid, met een kluitje in het riet gestuurd, of nog beter: het bos ingestuurd. Het woord compensatie is hier namelijk misplaatst. Prachtige, volgroeide bossen met grote bomen zijn omgezaagd en verstookt in energiecentrales. Daarvoor in de plaats krijgen we ooit als ‘compensatie’ plantages van miezerige jonge boompjes die er tientallen jaren over gaan doen om een levensgemeenschap te vormen die op een bos lijkt. Tijd, groei, ouderdom vallen niet te compenseren.
Dat is niet alles. De gekapte bossen stonden op van oorsprong voedselarme zandgronden zoals voormalige heidevelden. De nieuwe bossen worden aangelegd op intensief gebruikte, zwaar bemeste landbouwgronden. Het resultaat laat zich raden: tot in lengte van dagen oninteressante bossen met een overmaat aan brandnetels. De voorstelling van zaken in de nota is mijns inziens te vergelijken met oplichting door een handelaar in meubelen: ‘Als u uw antieke, 17^e eeuwse mahoniehouten kast bij mij inlevert, krijgt u er van mij gratis een gloednieuw spaanplaten Ikea kastje voor terug’. Mooie deal toch?
De nota constateert een groot gebrek aan oud, natuurlijk bos in Nederland. Tegelijkertijd wordt er luchtigjes vastgesteld dat de kap van bestaand oud bos gewoon moet doorgaan om …. natuurdoelen te verwezenlijken! En de ‘natuurlijkheid’ van het bos gaat bevorderd worden door allerlei speciale maatregelen, zoals het kappen van bos voor meer variatie in leeftijd, het bijplanten van gewenste boomsoorten en het uitstrooien van steenmeel.
De enige plaats waar deze nota thuis hoort, is de prullenbak!

De nota ‘Bos voor de toekomst’ is op deze site geplaatst in de subpagina ‘Publicaties over bossen’. Het stuk kan daar door belangstellenden worden gedownload.

16 november. De tegenpartij
Het rapport van de ‘tegenpartij’ is uit: ‘Ecologische effecten van vlaktekap’ door de gerenommeerde bosdeskundigen Dr. Ir. J. den Ouden en Prof. Dr. Ir. G.M.J. Mohren.
Wat een teleurstelling, dat rapport! De geleerde heren wringen zich in alle mogelijke bochten om het onmogelijke te bewijzen, namelijk dat kaalkap van grote oppervlakten bos niet slecht, maar juist goed is. Vooral goed voor het bos, maar ook goed voor het klimaat en goed voor ons allemaal.
Bedroevend dat een jochie van tien jaar op zijn klompen aanvoelt dat dit niet kan kloppen, maar dat een hoogleraar Bosecologie en Bosbeheer volhoudt dat kappen het beste is dat je met een bos kunt doen. Nou ja, hij zal vermoedelijk wel ergens nattigheid voelen, maar als niemand dat door krijgt, is er niets aan de hand. De Universiteit van Wageningen (destijds Landbouwuniversiteit) en het Ministerie van Landbouw zijn innig met elkaar verweven. Twee handen op één buik, zeg maar rustig. Dat zal wel iets met deze houding te maken hebben, want je kunt je eigen minister, tevens financier, toch niet voor gek laten staan.
De leukste truc die de auteurs uithalen is dat ze tussen neus en lippen door de definities van kapsystemen aanpassen. Traditioneel betekent groepenkap van bomen dat in een bos een oppervlakte gekapt wordt van maximaal de hoogte van de bomen, waardoor een open plek in het bos ontstaat van bescheiden omvang. Dus voor een bos van 10 meter hoog is dat een plek van 10 meter doorsnede, ongeveer 1 are, voor een bos van 20 meter hoog 4 are. Bij grotere oppervlaktes sprak men van kaalkap. Den Ouden en Mohren hebben de groepenkap opgerekt tot 50 are (0,5 ha). Dat is bijna de grootte van een voetbalveld (0,64 ha)! Wie er dan nog kan spreken van groepenkap heeft een borrel te veel op of iets achter de ellenbogen.
Laat die 0,5 ha nu net de maximale grootte zijn van de maximale oppervlakte die volgens de Bossenstrategie mag worden gekapt en waartegen onze groep protest aantekent! Deze keuze is bepaald geen toeval, want een halve hectare is geschikt om een wens van ‘echte’ bosbouwers te vervullen, namelijk het aanleggen van gemakkelijk oogstbare monocultures voor de houtteelt. En als je een heel bos versnippert door overal kleine kapvlaktes aan te leggen, kun je als houtboer binnen de voorschriften toch lekker je gang gaan.

13 november. Kinderlijk eenvoudig
Ik drink een kopje koffie bij een buurvrouw. Ondertussen vertel ik haar over mijn zorgen over de toekomst van de mooie bossen in Drenthe en over mijn inspanningen om, samen met anderen, een rapport te schrijven om de enorme schade door kaalkap in de toekomst te voorkomen.
Haar kleinzoon van een jaar of tien zit met zijn mobieltje te spelen. Kennelijk luistert hij met een half oor mee, want hij mengt zich in het gesprek: ‘Hoe kan dat nou? Het weghalen van bomen kan toch nooit goed zijn voor het bos? Zonde van al die mooie bomen. En de beestjes die daar leven dan. Ik zag pas nog een eekhoorntje, zo schattig. Waar moet die dan naar toe?’
De spijker op z’n kop. Iedereen met een beetje gezond verstand beseft dat vlaktekap gelijk staat aan bosvernietiging en alleen maar nadelen heeft. Zelfs een kind weet dat. Maar toch zijn zes bevlogen mensen wekenlang bezig geweest om zo’n simpel inzicht wetenschappelijk onderbouwd aan te tonen in een dik rapport.
Het is misschien wel symptomatisch voor onze verwrongen omgang met de werkelijkheid. Iets moet tegenwoordig wetenschappelijk worden bewezen en dan is het pas ‘waar’. Gezond verstand telt niet meer mee.

12 november. Ons huiswerk zit erop.
In mijn mailbox zit het volledige concept van het rapport, getiteld ‘Ecologische effecten van vlaktekap op de kwaliteit van bosecosystemen’, waaraan we met z’n zessen zo hard hebben gewerkt. Een degelijk werkstuk met een omvang van ruim 60 pagina’s. Er zijn nog wat losse eindjes en het moet nog door een professionele vormgever worden opgemaakt, maar ons bouwwerk staat fier overeind. De conclusies zijn glashelder en spijkerhard: vlaktekap is zeer schadelijk voor de biodiversiteit van het bos, veroorzaakt extra uitstoot van CO2 en verruiging van de ondergroei. Dus niet goed voor het bos, niet goed voor het klimaat, niet goed voor de natuurliefhebber, niet goed voor Nederland.
Ons rapport zal op 10 december door Rudy Rabbinge en Peter Leffelaar worden aangeboden aan de Vaste Kamercommissie voor Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit. Tot die happening moet ik wachten voordat ik dit rapport op deze website kan zetten.
Even geduld dus.

26 oktober. Netwerk Bossen- en bomenbescherming
Een heuglijke dag. Ik verneem dat de krachten van lokale en regionale groepen van bossen- en bomenliefhebbers zijn gebundeld in een Landelijk Netwerk Bossen- en Bomen-bescherming met een eigen website (zie hieronder). Deze groepering heeft vandaag een bericht gestuurd aan de leden van de Vaste Kamercommissie voor Landbouw, Natuur en Voedselveiligheid met daarin forse kritiek op de Bossenstrategie. Een belangrijke bondgenoot in de strijd tegen deze onzalige plannen!
Als eerbetoon aan de drie bosvrouwen die het voortouw namen, volgt hier een integrale weergave van hun schrijven aan de Kamercommissie:

————————————————————————————————————————

26 Oktober 2020

Geacht Commissielid,

Het Landelijk Netwerk Bossen- en Bomenbescherming doet u bij deze de link naar haar website toekomen. U kunt deze vinden op: www.bos-en-bomenbescherming.nl
(Mocht u op Japanse tekens stuiten of de zin zien staan dat deze website gehackt is, gebruik dan: https://bos-en-bomenbescherming.nl )
Dit is geen gewone website; het is een centrale Kennisbank, van de burgers maar ook door de burgers. Deze website bevat een schat aan informatie, die een duidelijk overzicht geeft van de stand van zaken met betrekking tot de huidige staat van de bossen en bomen in Nederland, en de schokkende consequenties van het huidige bossen- en bomenbeleid en het hedendaags beheer.
Onze website is al aangevallen en gehackt geweest. We kunnen dat niet anders beschouwen als een groot compliment voor ons uitgebreide werk.
Met de komende verkiezingen, waaraan wij via alle Social Media veel aandacht zullen besteden, is het ons inziens van zeer groot belang voor u om kennis te nemen van de inhoud van onze kennisbank c.q. website, zodat u ook zelf kunt nagaan wat er mis is in de huidige Bossenstrategie en het huidige natuurbeleid.
Bovendien wil de minister een 0,5 ha reguliere kaalkap toestaan; hetgeen juist zeer schadelijk is voor de bossen en het leven in de bossen: Vele nesten van vogels worden ineens zichtbaar en zijn hiermee gemakkelijke prooi voor predatoren, maar ook de bodem, het bodemleven, de biodiversiteit, en daarmee het gehele bosecosysteem wordt met deze ingrepen vernietigd! De kringloop van de natuur is voor decennia lang verbroken.
De grootste directe schade wordt echter aangericht door het stug blijven volharden in de zgn. Natura 2000 mythe dat er bossen gekapt moeten worden voor schrale heide en zandgronden (een ooit door toedoen van de mens gecreëerd landschap en dus helemaal niet origineel. (Bron: Hugo Matthijssen.)
De toezegging van herplant en het “ruimhartig compenseren van de bossenkap” is niets meer dan een zoethoudertje, want Nieuw bos aanleggen op nog door de provincies te verkrijgen land van een ander is de wereld op zijn kop en ronduit minachting voor veel bezochte bestaande natuurgebieden. Laten we wijs zijn en behoud voor vernieuwing laten gaan.
Wij spreken hierbij ons vertrouwen uit in u, dat u als onze integere volksvertegenwoordigers het huidige voorstel voor de Bossenstrategie in deze vorm daarom zult tegenhouden, omdat hierin nl. die cruciale onderdelen ontbreken welke juist zouden moeten leiden naar een werkelijk verantwoord en duurzaam natuurbeleid.
Pas wanneer deze onderdelen zorgvuldig zijn getoetst en toegevoegd, kan er sprake zijn van een adequate en duurzame Bossenstrategie waarmee de natuur werkelijk is gediend voor nu en ook voor de toekomst in deze tijden van klimaatverandering.
Wanneer u hieraan bijdraagt dient u daarmee tevens de burger; want wij allen hebben de bossen nodig voor ons welzijn en onze gezondheid.
In dit gehele debat wordt tot nu toe helaas vergeten dat onze bossen nota bene zorgen voor de zeer noodzakelijke CO2 opslag, maar ook filtering voor fijnstof en tevens onze grootste zuurstofleveranciers zijn!

Met dank en vriendelijke groet,

Marjan Houpt, Bomenstichting Achterhoek

Mieke Vodegel, Stichting De Woudreus

Joke Volkers, Stichting ter Behoud van het Schoorlse- en Noord-Kennemerduingebied

—————————————————————————————————————–

6 oktober. Praatjes en plaatjes

Vandaag is de eerste bijeenkomst van ons anti-kaalkapgezelschap ten huize van Rudy Rabbinge, de voorzitter van onze groep. Hij woont in een statige, eeuwenoude boerderij op een prachtige plek aan de rand van het Reestdal onder Zuidwolde. De woonkamer op de oorspronkelijke deel is dermate groot dat we tijdens de vergadering ruimschoots voldoen aan de opgelegde normen van de anderhalve-meter-samenleving.
We bespreken in een goede, ontspannen sfeer de opzet van het te schrijven rapport en de onderlinge taakverdeling. Ik pleit voor het opnemen van foto’s in het rapport om de tekst te ondersteunen. Beelden zeggen soms meer dan woorden. Gelukkig is iedereen het daarmee eens. De daarop volgende dagen ben ik bezig met het selecteren van toepasselijke foto’s uit mijn eigen collectie. Ook anderen leveren op mijn verzoek een bijdrage. Jaap Kuper, voormalig houtvester van Kroondomein Het Loo, biedt beelden aan van de mooie, oude bossen in dit gebied en mijn goede vriend en natuurfotograaf Geert de Vries zendt me prachtige foto’s van dieren, waaronder een sprookjesachtige plaat van een vliegende nachtzwaluw. Ik geef die foto hieronder weer als voorproefje.

30 september. Aan het werk
Het is zo ver. Frits van Beusekom heeft een uitstekend team bij elkaar gesprokkeld van deskundigen die een bijdrage zullen leveren aan het alternatieve rapport over de gevolgen van kaalkap. Deze houtoogstpraktijk blijkt inmiddels in bosbouwkundig jargon trouwens vlaktekap te heten. Het resultaat is precies hetzelfde: een oerlelijke kapvlakte. Maar de term vlaktekap klinkt veel minder bruut en is dus erg geschikt om leken op bosbouwkundig gebied, waaronder vrijwel alle politici, zand in de ogen te strooien. Renoveren van een huis klinkt ook veel aangenamer dan een huis slopen.
In een begeleidend werkdocument schetst Frits de achtergronden, doelstellingen en werkwijze van ons team. Het spel staat op de wagen. Het werk kan beginnen.

22 augustus. Het jawoord
Het is volop zomer. Ik geniet van het aangename weer, de bloeiende heide, het werken op mijn prachtige stuk land en nu en dan het inventariseren van nachtvlinders in Drentse natuurgebieden. De perikelen rondom het bosbeleid spelen nog af en toe door mijn hoofd, maar ze zijn na de productie van mijn twee kritische stukken toch een beetje op de achtergrond geraakt. Ik heb mijn best gedaan en zie voor mijzelf niet de taak weggelegd om op mijn eentje de Nederlandse bossen te redden.
Een paar dagen geleden kreeg ik echter een telefoontje van Frits van Beusekom, oud-directeur van Staatsbosbeheer en tegenwoordig kritisch volger van het Nederlandse natuur- en bosbeleid. Uit onvrede met dat beleid heeft hij onlangs een stichting opgericht met de aansprekende naam ‘NatuurAlert’. Het doel van deze stichting is om actuele misstanden in het natuurbeheer aan de kaak te stellen, een missie die mijn grote sympathie heeft. Het eerste onderwerp dat NatuurAlert wil aanpakken, is een bepaald onderdeel van de Bossenstrategie, namelijk het toestaan van kaalkap als normale beheermaatregel in het bosbeheer. Hierover is door leden van de Tweede kamer een kritische vraag gesteld aan de minister van LNV. Daarop heeft de minister toegezegd dat er een rapport van deskundigen zal komen over de ecologische gevolgen van kaalkap. NatuurAlert heeft in deze gang van zaken weinig vertrouwen omdat hiervoor belanghebbende bosbouwers zijn betrokken. De Stichting wil daarom zelf onafhankelijk onderzoek laten verrichten dat niet door het ministerie kon worden aangestuurd.
Met dat doel voor ogen probeert Frits een klein team van deskundigen te formeren. Naar aanleiding van mijn eerdere kritische bijdrage aan de discussie vroeg hij mij om in het rapport van NatuurAlert het hoofdstuk over gevolgen van kaalkap voor de biodiversiteit te verzorgen.
Ik hield zijn verzoek eerst af. Argumenten genoeg. Laat een jongere en beter geïnformeerde bosdeskundige dat maar doen, bedacht ik. Bovendien: de paddenstoelentijd staat voor de deur en die vraagt elk jaar al mijn aandacht. Het is me te veel werk, ik ben tenslotte al 72 jaar. Maar Frits is al over de tachtig, dus dat is een twijfelachtig argument.
Zijn vraag bleef in mijn hoofd rondspoken. De bossen in mijn omgeving gaan me aan het hart. Ik ben een vechtjas in de strijd voor de natuur. Daarom zeg ik vandaag ja.

23 juli 2020. Woudreus.
Ik heb mijn kritische stuk over de Bossenstrategie ook toegestuurd aan Stichting De Woudreus die al jaren vergeefse pogingen doet om de ongebreidelde houtkap in het Drents-Friese Wold een halt toe te roepen. Vandaag kreeg ik een hartverwarmende reactie van Mieke Vodegel die het stuk verder verspreidde onder sympathisanten en verwante groepen.
Of het wat zal uithalen? Ik haal mijn inspiratie maar uit een befaamde, oeroude spreuk: ‘De druppel holt de steen uit, niet door geweld, maar door dikwijls te vallen’.

13 juli 2020. Medestanders
Na de videobijeenkomst over de Bosstrategie en het verzenden van een kritische notitie daarover aan alle deelnemers bleef het opvallend rustig. Van andere deelnemers aan de bijeenkomst verneem ik niets.
Op de deelnemerslijst stond ook de naam van Frits van Beusekom, oud-directeur van Staatsbosbeheer. Ik heb hem wel eens ontmoet en hij maakte toen indruk op mij als onafhankelijk denker over het natuurbeleid. Daarom stuurde ik mijn reactie op de nota over revitalisering van het bos met een begeleidend schrijven naar hem op. Bijna per omgaande kreeg ik een enthousiaste, instemmende reactie. Vandaag kreeg ik ook bijval van iemand die ik nog niet kende, Jaap Kuper, voormalig houtvester van Kroondomein Het Loo. Hij heeft uit eigen beweging ook kritische stukken over het Nederlandse bosbeleid geschreven en hanteert als motto van zijn bosvisie de term ‘natuurvolgend bosbeheer’. Die term sluit goed aan bij mijn benadering van bossen.

Schepping

Natuur en spiritualiteit

Bossenfeuilleton

Dit delen: